FILIPINO 2
TEKSTO
(COMPOSITION)
TEKSTO (COMPOSITION)- lipon ng mga talata
(paragraphs) na nagtataglay ng iisang kaisipan o diwa.
Mga
Uri:
1. Tekstong
Informativ (Informative)
A.
Persweysiv (Persuasive)
B.
Siyentific (Scientific)
C.
Mga Komento (Comments)
2.
Tekstong Desriptiv (Descriptive)
A.
Teknikal (Technical)
B.
Impresyonistik (Impressionistic)
3.
Tekstong Narativ (Narrative)
A.
Kwento (Story)
B.
Ulat (Report)
C.
Tekstwal Interpretasyon (Textual Interpretation)
4.
Ekspository (Explication)
TEKSTONG INFORMATIV-naglalahad ng mga
impormasyon tungkol sa maramingbagay na pinagbabatayan. Nakabatay ang pagkilala
sa tiyak na kakanyaan ng isang teksto na nilalaman nito layon ng sumulat at
paraan ng pagkakasulat.
TONO-tumutukoy sa naghaharing
damdamin tulad ng: masaya, nagagalit, natutuwa … at nanghihinayang.
KILOS-mabagal o mabilis.
Formalidad
ng Wika-antas ng paggamit.
1. Formal-ginagamit sa formal na usapan.
2.
Di-formal-mga salitang
pinangangalanan.
3.
Salitang-Lansangan-nahango sa
pagbabago ng panahon.
Formal
|
Di-formal
|
Salitang-Lansangan
|
pamahalaan
|
gulay
|
erpat
|
balita
|
negosyante
|
praning
|
nangangalakal
|
tindera
|
deadma
|
gusali
|
daan/kanto
|
yosi
|
sasakyan
|
biro
|
alat(mga pulis)
|
MGA PANTULONG-BISWAL (visual
aids)-tumutulong
upang maiguhit sa isip ang isang kaisipang textong informative.
1. Cycle Map-tumutulong upang maiguhit
sa isip ang isang pamamaraan o proseso.
Ang Proseso Ng Pagbubuwis
2. Inverted Pyramid-mahalaga sa pagbubuod;
inaayos mula sa pinakamahalagang impormasyon tungo sa di-gaanong mahalaga.
3.
Network Tree-mahalaga sa pagtatala.
4. Categorize Organizer-paglalahad ng mahahalagang kaisipan.
Halimbawa:
|
5. Venn diagram-pagtukoy at pagpapaliwanag sa mga argumentong
katanggap-tanggap at di-katanggap-tanggap.
6.
Concept organizer-pagtukoy at
papapaliwanag sa
tono
ng texto sa tulong ng mga bahagi nito.
7.
Concept map-pagbuo ng sintesis na
pinag-uusapan.
Halimbawa:
Kahalagahan
Ng Buwis
1-Pagbuo ng mga Kalakal 3-Pagpaparte-parte ng Kita
2-Proteksyon 4-Sumptuary
8.
Grid-pagtukoy at pagpapaliwanag sa
mga katotohanang nakapalibot sa texto.
Mga
Makatotohanang Pahayag
|
Paliwanag
|
1.
|
|
2.
|
|
3.
|
9. Chain Organizer-ginagamit s
pagbabalik-tnaw sa mga nakaraang aralin.
|
10. Cluster-ginagamit sa pagbibigay-hinuha
s akahulugan ng isang pamagat.
11.
Know-wonder-learned chart-pagbibigay
ng mga taglay na kaalaman.
KNOW
|
WONDER
|
LEARNED
|
Pinakamalaking kontinente
|
Totoo kaya?
|
Totoo
|
12.
Story-frame chart-pag-uugnay ng
pansariling karanasan.
13.
Spider map-ginagamit sa
pagbabalik-tanaw.
Mga
Positibong Pahayag
|
Mga
Negatibong Pahayag
|
14.
Comparison chart-pagbibigay at
pagpapaiwanag sa mga positibo at negatibong pahayag.
15.
Bubble map-ginagamit sa pagbibigay
ng sariling pananaw o saloobin.
16. Ladder Concept Map-ginagamit sa
pagbabalik-tanaw ng mga natutunan.
EDITORYAL-
itoangpuso at kaluluwa ng isang lathalain. Napapanahong paksa at isyu ang
tinatatalakay. Tanghalan ito ng opinyon at kuro-kuro pangunahin na ang editor
ng lathalain.
MGA LAYUNIN
Magpaliwanag o
magpakahulugan, magpabatid o magpaunawa
Magbigay-puri, magpangaral
Pumuna, sumalungat,
makipagtalo
Sumang-ayon,maghikayat
Magpahalaga sa isang araw
Manlibang
MGA BAHAGI
Maikling panimula na
gumagamit ng alinman sa mga ito; tanong, salawikain, pasalaysay na panimula,
tahasang sabi
Tahasang
sabi- pagbibigay kahulugan sa
pangungusap ng mga kilala o Tanyag na tao.
Katawan ng editorial
nanaglalaman ng mg sapat na patotoo o katuwiran hinggil saopinyon.
Pangwakas na bahagi na
nagbibigay mungkahi;tagubilin o hamon.
MGA IBANG TAGUBLIN SA PAGSULAT
Magtaglayngisalamangpaksa
o ideya.
Magingtiyak o tuwiran.
(hindipaliguy-ligoy)
Maaringgumamitngmgamalalalim,
personal at mas malawaknatalasalitaan.
Gumamitngpanghalipnapanaosamaramihangkailanantuladngtayo.
May kaisahanangdiwa,
linaw, pagkakaugnay-ugnay at diin.
Maaringtumuligsasaisangtao
at sakaniyangginawahanggat may sapatnakatibayan.
Mga Dapat Iwasan Ng Editoryal
Maninirang-puri-
pagtuligsasaisangtao at sakaniyangginawanawalangsapatnakatibayan
LIBELO-krimen sa batas
dahil sa pagtuligsa na walang sapat na katibayan.
Gawing likhang isip
lamang.
Magmura o magbigay ng
sermon.
Gumamit ng panghalip panao
sakaisahang kaliangan tulad ng ako.
Hindi itonakatutulongsapagigingmagalangng editorial.
Tekstong Argumentativ- ito ay
isanguringtekstonanagpapakitangmgaproposissyonsaumiiralnakaugnayansapagitanngmgakaisipan
o iba pang mgaproposisyon.
Proposisyon-paksa
o puntongtinatalakay
Persueysiv-
isang uri ng tekstong argumentativ kung
saan inilalahad ang mga konsepto ng pangyayari, ba gay, ideya, sa layuning
makahikayat.
Gamit: mga
salita o pangungusap na padamdam.
Maikling sambitla- salita na ginagamit sa pagbuo ng mga pangungusap na padamdam.
Halimbawa:
Naku! Tumaas na naman ang
halagang kuryente.
Sa palagay ninyo, tama ba
ito?
Kailangan ngayon na!
ngayon na tayo kumilos.
Tekstong narative-ito ay naglalahad ng mga impormasyong tumutugon sa katanungang kailan
o paano ang nangyari, nagpapakita ng mga impormasyon tungkol sa mga tiyak na
pangyayari o kilos, galaw.
Manunulat:
kailangang malawakang kaalaman sa paksang isinusulat.
MGA KATANGIAN
Nakatuon sa formalidad ng
pagkakagamit at paraang pagsasalaysay.
Kailangang makilala sa mga
pangyayari ang ugnayang sanhi at bunga.
Mahalaga ang maayos na
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari kilos ng mga tauhan.
Masining at malinaw ang
pagsasalaysay; mahalagang gumamit ng mga modipikasyon sa pagbuo ng mga salita o
pangungusap upang magawa ito.
Umaantig ang damdamin.
COHESIVE
DEVICES
Cohesive Devices
Cohesive Devices
Mga panghalip na ginagamit
bilang pananda sa mga pangngalang pinalitan sa unahan.sila,siya at
niya.
Mga Uri
1.Anapora-panghalip na ginagamit na pananda sa pangngalan
pinalitan sa unahan.
Hal. Nag-aral siya kaya ipinasa ni Aida ang Exam.
2.Katapora-panghalip na ginagamit bilang pananda sa
pangngalang pinalitan sa hulihan.
Hal.Inalalayan ang mga turista sa kanilang lugar kaya
nakataggap sila ng ilang dolyar .
1.Anapora-panghalip na ginagamit na pananda sa pangngalan
pinalitan sa unahan.
Hal. Nag-aral siya kaya ipinasa ni Aida ang Exam.
2.Katapora-panghalip na ginagamit bilang pananda sa
pangngalang pinalitan sa hulihan.
Hal.Inalalayan ang mga turista sa kanilang lugar kaya
nakataggap sila ng ilang dolyar .
Tekstong Deskriptiv
Nagtataglay ng mga impormasyong naglalarawan sa paksang tuon sa tao,baday, lugar o pangyayari.
Mga Pananda
1.Kohesiyong hambingan- mga papanadang kohesyong gramatikal
na ginagamit sa tekstong deskriptiv.
Hal.mas mabuti, higit na maganda, higit na matibay
2.Kohesiyong pagpapalit-tumutukoy sa pangkat ng mga aytemna
inilalarawan o nais bigyan tuon.
Hal.teknikal lang, lokal lang, diyan lang
3.Kohesyong pang-ugnay-tumutukoy sa pagbibigay-kahulugan ng
pagka kaugnay ng dalawang sugnay o mga sugnay na
naglalarawan.
Hal. disin sana’y, manapa’y
Tekstong Informative-Nagbibigay ng mga impormasyon tungkol sa tiyak na kaalaman,bagay at pangyayari. Tinitugon ang mga tanong na ano, sino,saan,kailan at paano.
Panandang Pandiskurso(Discourse Makers)
Mga panandang nagbibigay-linaw sa mahihirap na bahagi ng teksto.
Kinakatawanan ng mga pang-ugnay o pangatnig.
Mga Gamit
1.Naghuhudyat ng pagkakasunud-sunod ng pangyayari o gawain.
Hal. Saka,pagkatapos,sumunod na gabi
2.Naghuhudyat ng paraan ng pagkakabuo ng diskurso.
Hal. Una,sunod,bilang resulta
3.Pagbabagong lakad.
Hal.ibig sabihin,kung iisipin, sa ibang salita
4. Pagtitiyak.
Hal.katulad ng, tulab ng sumusunod
5.Paghahalimbawa.
Hal. Halimbawa,mailalarawan ito sa pamamagitan
6.Paglalahat.
Hal.bilang paglalahat,bilang pagtatapos, anupat
7.Pagbibigay-pokus.
Hal.tungkol/hingilsa, pansinin na,magtatapos ako sa
8.Naghuhudyat sa pamamagitan ng may-akda.
Hal.kung ako ang tatanugin,sa aking palagay,kaya lamang
Mga Katangian
1.Nasa anyong paglalahad.
2.Formal
3.Pili at tiyak ang mensahe.
Panandang kohesyong leksikal-pag-uulit at pagbibigay kahulugan sa salita o parirala sa loob ng pangungusap.
Hal.sa kabuuan,kung gayon,ang masasabi ko
Pagsulat Ng Balita
Balita-paghahanda ng impormasyon na ginagamit ang pamamaraang pasalaysay sa tekstong narativ.
Mga Katangian
1.Kailangan malinaw,hindi maligoy at may tamang kaisipan ang
mga pangyayari.
2.Hindi nagpapahayag ng kuru-kuro o palagay.
3.Hindi ginagamit ang unang panauhan.
Mga Uri
1. Balitang Panlokal 6. Balitang Pampalakasan
2. Balitang Pambansa 7. Balitang Pantahanan
3. Balitang Pandaigdig 8. Balitang Pangkabuhayan
4. Balitang Pang-edukasyon 9. Balitang Panlibangan
5. Balitang Pampulitikal
TEKSTONG EKSPOSITORI
TekstongEkspositori- Naglalayon na ipaliwanag ang kaisipan, pangyayari, o proseso.
Gumagamit ng mga salita at pangungusap na pahiwatig.
MGA KATANGIAN
Payak
Makatotohanan
Umiiwas sa paggamit ng mga
intensifier o madamdaming mga salita
Gumagamit ng mga dayagram
o tulang pangbiswal.
MGA GAMIT
1. Panuring ng mga
pangngalan o panghalip
Matatapat na tao ang
pinagpala
Kayong matatapat ay tiyak
na magtatagumpay
2. Pang-uring ginagamit
bilang pangngalan.
Angbukas-palad ay malapit
sa mga pagpapala
3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno.
Palabati ang mga tao rito
Mga Ibang Uri Ng Teksto
NARESYON
Isang uri ng teksto na nagpapakita ng mga
impormasyon sa tanong na kung ‘paano’ at ‘kailan’ nangyayari ;naglalahad ng mga
impormasyon tungkol sa tiyak na pangyayari na maaring matiyak (maverify) ng
ibang tao.
Mga Katangian
Ang may-akda ang
nagsasalita sa teksto
Natitiyak kung sino ang
nagsasalita o nagsasalaysay sa pamamagitan ng mga pananda upang makilala ng mga
mambabasa ang pinag-uukulan ng teksto at ang nagpapahayag ng pagpapatungkulan .
Halimbawa:
Relihiyon sa Russsia
Noon, sinasabing halos purobabae,
may-edad na , at mga hindi nakatapos ng haiskul ang relihiyosong mga
mananampalataya sa Russia. Gayunpaman, ipinapakita ngayon ng estadistika na
dumarami ang mga kabataan, mga lalaki, at may mataas na pinag-aralan naumaanib
sa isang relihiyon, ang ulat ng diaryong Rossiys
kaya Gazeta sa Russia...(Gumising!, 2005)
2. ARGUMENTASYONG SAYANTIFIK
Nag-uugnay ito sa mga
kaisipan sa isang tiyak na sistemang karunungan o agham upang ang kinalabasang
proposisyon ay matiyak (ma-verify).
Mga Katangian
Nailalahad ang kaugnayan
ng teksto sa sumulat.
Nakikinabang ang mga
mambabasa sa nasabing ulat.
Halimbawa:
Halakhak Tunay na Gamot
Sang-ayon sa pag-aaral, ang
kalahating minute lamang napaghalakhak ay katumbas ng 45 minutong ganap na
pagpapahinga.
Kayarian Ng Pang-Uri
1.PAYAK-
binubuo ng likas na salita lamang o salitang walang lapi.
Mainit ang ulo ng taong
gutom.
2.MAYLAPI-
binubuong likas na salitang-ugat na may lapingka, ma, maka, o mala.
Kalahi, matibay,
malahininga, makatao
3.INUULIT-
salitang-ugat o salitang may lapi na may pag-uulit.
a. Pag-uulit na ganap:
(ang) pula-pula
Pulang-pula
Mapulang-mapula
4.TAMBALAN-
binubuo ng dalawang salitang pinag-iisa. Maaring karaniwan o patalinghaga ang
kahulugan.
a. karaniwan: taos-puso,
biglang-yaman
b. Matalinghaga: pising-maikli,
dilang-makati.
KAANTASAN NG KASDHIAN NG PANG-URI
1.Pang-Uring Pahambing- pang-uring pahambing ay pareho o makapatas ng uri o
katangian.
Kapwa mabait ang dalawang
anak ni Aling Rosa.
Kasinggaling sumayaw ni
lino si Nikki.
2.Di-Magkatulad-
ang paghahambing ay hindi makapatas ng uri o katangian.
Hindi gaanong nagging
Masaya si Remy sa resulta ng kaniyang pagsusulit.
3.Panukdulan-napapakita
sa pamamagitan ng mga panlaping pinaka , walang kasing.
Pinakamatalinosi Marvin sa
kaniyang klase.
Walangkasim bait ang isang
ina.
MGA PAMILANG-Ibinibilang
sa mga pang-uri ang mga pamilang sa pagkat ginagamit na panuring ng pangngalan
o panghalip.
Mga Uri Ng Pamilang
1.PamilangngPatakaran o
pamilang na Kardinal
Isa, dalawa, tatlo
2.PamilangnaPanunuran-
ginagamitsapagpapahayagngpagkakasunod-sunodngtao, bagay, at iba pa.
maypanlapinitongika, o pang.
Anyong ika: ikalawa,
ikatlo
*****