FILIPINO 2

TEKSTO (COMPOSITION)

TEKSTO (COMPOSITION)- lipon ng mga talata (paragraphs) na nagtataglay ng iisang kaisipan o diwa.

Mga Uri:

   1. Tekstong Informativ (Informative)

A. Persweysiv (Persuasive)

B. Siyentific (Scientific)

C. Mga Komento (Comments)

2. Tekstong Desriptiv (Descriptive)

A. Teknikal (Technical)

B. Impresyonistik (Impressionistic)

3. Tekstong Narativ (Narrative)

A. Kwento (Story)

B. Ulat (Report)

C. Tekstwal Interpretasyon (Textual Interpretation)

4. Ekspository (Explication)

TEKSTONG INFORMATIV-naglalahad ng mga impormasyon tungkol sa maramingbagay na pinagbabatayan. Nakabatay ang pagkilala sa tiyak na kakanyaan ng isang teksto na nilalaman nito layon ng sumulat at paraan ng pagkakasulat.

TONO-tumutukoy sa naghaharing damdamin tulad ng: masaya, nagagalit, natutuwa … at nanghihinayang.

KILOS-mabagal o mabilis.

Formalidad ng Wika-antas ng paggamit.

1. Formal-ginagamit sa formal na usapan.

2. Di-formal-mga salitang pinangangalanan.

3. Salitang-Lansangan-nahango sa pagbabago ng panahon.

Formal	Di-formal	Salitang-Lansangan
pamahalaan	gulay	erpat
balita	negosyante	praning
nangangalakal	tindera	deadma
gusali	daan/kanto	yosi
sasakyan	biro	alat(mga pulis)

MGA PANTULONG-BISWAL (visual aids)-tumutulong upang maiguhit sa isip ang isang kaisipang textong informative.

1. Cycle Map-tumutulong upang maiguhit sa isip ang isang pamamaraan o proseso.

       Ang Proseso Ng Pagbubuwis

2. Inverted Pyramid-mahalaga sa pagbubuod; inaayos mula sa pinakamahalagang impormasyon tungo sa di-gaanong mahalaga.

3. Network Tree-mahalaga sa pagtatala.

4. Categorize Organizer-paglalahad ng mahahalagang kaisipan.

 

Halimbawa:

 

ab

5. Venn diagram-pagtukoy at pagpapaliwanag sa mga argumentong katanggap-tanggap at di-katanggap-tanggap.

 

6. Concept organizer-pagtukoy at papapaliwanag sa

tono ng texto sa tulong ng mga bahagi nito.

7. Concept map-pagbuo ng sintesis na pinag-uusapan.

Halimbawa:

Kahalagahan Ng Buwis

            1-Pagbuo ng mga Kalakal    3-Pagpaparte-parte ng Kita

            2-Proteksyon                         4-Sumptuary

           

           

8. Grid-pagtukoy at pagpapaliwanag sa mga katotohanang nakapalibot sa texto.

Mga Makatotohanang Pahayag	Paliwanag
1.
2.
3.

9. Chain Organizer-ginagamit s pagbabalik-tnaw sa mga nakaraang aralin.

 

ab

10. Cluster-ginagamit sa pagbibigay-hinuha s akahulugan ng isang pamagat.

 

11. Know-wonder-learned chart-pagbibigay ng mga taglay na kaalaman.

KNOW	WONDER	LEARNED
Pinakamalaking kontinente	Totoo kaya?	Totoo

12. Story-frame chart-pag-uugnay ng pansariling karanasan.

 

13. Spider map-ginagamit sa pagbabalik-tanaw.

 

Mga Positibong Pahayag	Mga Negatibong Pahayag

14. Comparison chart-pagbibigay at pagpapaiwanag sa mga positibo at negatibong pahayag.

15. Bubble map-ginagamit sa pagbibigay ng sariling pananaw o saloobin.

16. Ladder Concept Map-ginagamit sa pagbabalik-tanaw ng mga natutunan.

 

EDITORYAL

EDITORYAL- itoangpuso at kaluluwa ng isang lathalain. Napapanahong paksa at isyu ang tinatatalakay. Tanghalan ito ng opinyon at kuro-kuro pangunahin na ang editor ng lathalain.

MGA LAYUNIN

1.      Magpaliwanag o magpakahulugan, magpabatid o magpaunawa

2.      Magbigay-puri, magpangaral

3.      Pumuna, sumalungat, makipagtalo

4.      Sumang-ayon,maghikayat

5.      Magpahalaga sa isang araw

6.      Manlibang

MGA BAHAGI

1.      Maikling panimula na gumagamit ng alinman sa mga ito; tanong, salawikain, pasalaysay na panimula, tahasang sabi

       Tahasang sabi- pagbibigay kahulugan sa pangungusap ng mga kilala o Tanyag na tao.

2.      Katawan ng editorial nanaglalaman ng mg sapat na patotoo o katuwiran hinggil saopinyon.

3.      Pangwakas na bahagi na nagbibigay mungkahi;tagubilin o hamon.

MGA IBANG TAGUBLIN SA PAGSULAT

1.      Magtaglayngisalamangpaksa o ideya.

2.      Magingtiyak o tuwiran. (hindipaliguy-ligoy)

3.      Maaringgumamitngmgamalalalim, personal at mas malawaknatalasalitaan.

4.      Gumamitngpanghalipnapanaosamaramihangkailanantuladngtayo.

5.      May kaisahanangdiwa, linaw, pagkakaugnay-ugnay at diin.

6.      Maaringtumuligsasaisangtao at sakaniyangginawahanggat may sapatnakatibayan.

Mga Dapat Iwasan Ng Editoryal

1.      Maninirang-puri- pagtuligsasaisangtao at sakaniyangginawanawalangsapatnakatibayan

2.      LIBELO-krimen sa batas dahil sa pagtuligsa na walang sapat na katibayan.

3.      Gawing likhang isip lamang.

4.      Magmura o magbigay ng sermon.

5.      Gumamit ng panghalip panao sakaisahang kaliangan tulad ng ako. Hindi itonakatutulongsapagigingmagalangng editorial.

Tekstong Argumentativ- ito ay isanguringtekstonanagpapakitangmgaproposissyonsaumiiralnakaugnayansapagitanngmgakaisipan o iba pang mgaproposisyon.

Proposisyon-paksa o puntongtinatalakay

Persueysiv- isang uri ng tekstong argumentativ  kung saan inilalahad ang mga konsepto ng pangyayari, ba gay, ideya, sa layuning makahikayat.

Gamit: mga salita o pangungusap na padamdam.

Maikling sambitla- salita na ginagamit sa pagbuo ng mga pangungusap na padamdam.

Halimbawa:

·         Naku! Tumaas na naman ang halagang kuryente.

·         Sa palagay ninyo, tama ba ito?

·         Kailangan ngayon na! ngayon na tayo kumilos.

Tekstong narative-ito ay naglalahad ng mga impormasyong tumutugon sa katanungang kailan o paano ang nangyari, nagpapakita ng mga impormasyon tungkol sa mga tiyak na pangyayari o kilos, galaw.

Manunulat: kailangang malawakang kaalaman sa paksang isinusulat.

MGA KATANGIAN

1.      Nakatuon sa formalidad ng pagkakagamit at paraang pagsasalaysay.

2.      Kailangang makilala sa mga pangyayari ang ugnayang sanhi at bunga.

3.      Mahalaga ang maayos na pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari kilos ng mga tauhan.

4.      Masining at malinaw ang pagsasalaysay; mahalagang gumamit ng mga modipikasyon sa pagbuo ng mga salita o pangungusap upang magawa ito.

5.      Umaantig ang damdamin.

                                   COHESIVE DEVICES

Cohesive Devices

Mga panghalip na ginagamit bilang pananda sa mga pangngalang pinalitan sa unahan.sila,siya at niya.

Mga Uri
    1.Anapora-panghalip na ginagamit na pananda sa pangngalan 
        pinalitan sa unahan.
        Hal. Nag-aral siya kaya ipinasa ni Aida ang Exam.
    2.Katapora-panghalip na ginagamit bilang pananda sa 
       pangngalang pinalitan  sa hulihan.
        Hal.Inalalayan ang mga turista sa kanilang lugar kaya
        nakataggap sila ng ilang dolyar .

Tekstong Deskriptiv
    Nagtataglay ng mga impormasyong naglalarawan sa paksang tuon  sa tao,baday, lugar o pangyayari.

Mga Pananda
1.Kohesiyong hambingan- mga papanadang kohesyong gramatikal  
    na ginagamit sa tekstong deskriptiv.   
    Hal.mas mabuti, higit na maganda, higit na matibay
2.Kohesiyong pagpapalit-tumutukoy sa pangkat ng mga aytemna
    inilalarawan o nais bigyan tuon.
    Hal.teknikal lang, lokal lang, diyan lang
3.Kohesyong pang-ugnay-tumutukoy sa pagbibigay-kahulugan ng
    pagka kaugnay ng dalawang sugnay o mga sugnay na
    naglalarawan.
    Hal. disin sana’y, manapa’y

Tekstong Informative-Nagbibigay ng mga impormasyon tungkol sa tiyak na kaalaman,bagay at pangyayari. Tinitugon ang mga tanong na ano, sino,saan,kailan at paano.

Panandang Pandiskurso(Discourse Makers)
Mga panandang nagbibigay-linaw sa mahihirap na bahagi ng teksto.
Kinakatawanan ng mga pang-ugnay o pangatnig.

Mga Gamit
1.Naghuhudyat ng pagkakasunud-sunod ng pangyayari o gawain.
    Hal. Saka,pagkatapos,sumunod na gabi
2.Naghuhudyat ng paraan ng pagkakabuo ng diskurso.
    Hal. Una,sunod,bilang resulta
3.Pagbabagong lakad.
     Hal.ibig sabihin,kung iisipin, sa ibang salita
4. Pagtitiyak.
     Hal.katulad ng, tulab ng sumusunod
5.Paghahalimbawa.
     Hal. Halimbawa,mailalarawan ito sa pamamagitan
6.Paglalahat.
     Hal.bilang paglalahat,bilang pagtatapos, anupat
7.Pagbibigay-pokus.
     Hal.tungkol/hingilsa, pansinin na,magtatapos ako sa
8.Naghuhudyat sa pamamagitan ng may-akda.
     Hal.kung ako ang tatanugin,sa aking palagay,kaya lamang

Mga Katangian
1.Nasa anyong paglalahad.
2.Formal
3.Pili at tiyak ang mensahe.

Panandang kohesyong leksikal-pag-uulit at pagbibigay kahulugan sa salita o parirala sa loob ng pangungusap.
Hal.sa kabuuan,kung gayon,ang masasabi ko

Pagsulat Ng Balita
Balita-paghahanda ng impormasyon na ginagamit ang pamamaraang pasalaysay sa tekstong narativ.

Mga Katangian
1.Kailangan malinaw,hindi maligoy at may tamang kaisipan ang
    mga pangyayari.
2.Hindi nagpapahayag ng kuru-kuro  o palagay.
3.Hindi ginagamit ang unang panauhan.

Mga Uri
1. Balitang Panlokal                           6. Balitang Pampalakasan
2. Balitang Pambansa                         7. Balitang Pantahanan
3. Balitang Pandaigdig                       8. Balitang Pangkabuhayan
4. Balitang Pang-edukasyon              9. Balitang Panlibangan
5. Balitang Pampulitikal            

TEKSTONG EKSPOSITORI

TekstongEkspositori- Naglalayon na ipaliwanag ang kaisipan, pangyayari, o proseso. Gumagamit ng mga salita at pangungusap na pahiwatig.

MGA KATANGIAN

1.      Payak

2.      Makatotohanan

3.      Umiiwas sa paggamit ng mga intensifier o madamdaming mga salita

4.      Gumagamit ng mga dayagram o tulang pangbiswal.

MGA GAMIT

1. Panuring ng mga pangngalan o panghalip

·         Matatapat na tao ang pinagpala

·         Kayong matatapat ay tiyak na magtatagumpay

2. Pang-uring ginagamit bilang pangngalan.

Angbukas-palad ay malapit sa mga pagpapala

3.  Pang-uring Kaganapang Pansimuno.

·         Palabati ang mga tao rito

Mga Ibang Uri Ng Teksto

1.      NARESYON

 Isang uri ng teksto na nagpapakita ng mga impormasyon sa tanong na kung ‘paano’ at ‘kailan’ nangyayari ;naglalahad ng mga impormasyon tungkol sa tiyak na pangyayari na maaring matiyak (maverify) ng ibang tao.

Mga Katangian

a)      Ang may-akda ang nagsasalita sa teksto

b)      Natitiyak kung sino ang nagsasalita o nagsasalaysay sa pamamagitan ng mga pananda upang makilala ng mga mambabasa ang pinag-uukulan ng teksto at ang nagpapahayag ng pagpapatungkulan .

Halimbawa:

Relihiyon sa Russsia

           Noon, sinasabing halos purobabae, may-edad na , at mga hindi nakatapos ng haiskul ang relihiyosong mga mananampalataya sa Russia. Gayunpaman, ipinapakita ngayon ng estadistika na dumarami ang mga kabataan, mga lalaki, at may mataas na pinag-aralan naumaanib sa isang relihiyon, ang ulat ng diaryong Rossiys kaya Gazeta sa Russia...(Gumising!, 200­5)

2. ARGUMENTASYONG SAYANTIFIK

Nag-uugnay ito sa mga kaisipan sa isang tiyak na sistemang karunungan o agham upang ang kinalabasang proposisyon ay matiyak (ma-verify).

Mga Katangian

a)      Nailalahad ang kaugnayan ng teksto sa sumulat.

b)      Nakikinabang ang mga mambabasa sa nasabing ulat.

Halimbawa:

Halakhak Tunay na Gamot

           Sang-ayon sa pag-aaral, ang kalahating minute lamang napaghalakhak ay katumbas ng 45 minutong ganap na pagpapahinga.

Kayarian Ng Pang-Uri

1.PAYAK- binubuo ng likas na salita lamang o salitang walang lapi.

Mainit ang ulo ng taong gutom.

2.MAYLAPI- binubuong likas na salitang-ugat na may lapingka, ma, maka, o mala.

Kalahi, matibay, malahininga, makatao

3.INUULIT- salitang-ugat o salitang may lapi na may pag-uulit.

a. Pag-uulit na ganap:

(ang) pula-pula

Pulang-pula

Mapulang-mapula

4.TAMBALAN- binubuo ng dalawang salitang pinag-iisa. Maaring karaniwan o patalinghaga ang kahulugan.

a. karaniwan: taos-puso, biglang-yaman

     b. Matalinghaga: pising-maikli, dilang-makati.

KAANTASAN NG KASDHIAN NG PANG-URI

1.Pang-Uring Pahambing- pang-uring pahambing ay pareho o makapatas ng uri o katangian.

Kapwa mabait ang dalawang anak ni Aling Rosa.

Kasinggaling sumayaw ni lino si Nikki.

2.Di-Magkatulad- ang paghahambing ay hindi makapatas ng uri o katangian.

Hindi gaanong nagging Masaya si Remy sa resulta ng kaniyang pagsusulit.

3.Panukdulan-napapakita sa pamamagitan ng mga panlaping pinaka , walang kasing.

Pinakamatalinosi Marvin sa kaniyang klase.

Walangkasim bait ang isang ina.

MGA PAMILANG-Ibinibilang sa mga pang-uri ang mga pamilang sa pagkat ginagamit na panuring ng pangngalan o panghalip.

Mga Uri Ng Pamilang

1.PamilangngPatakaran o pamilang na Kardinal

Isa, dalawa, tatlo

2.PamilangnaPanunuran-  ginagamitsapagpapahayagngpagkakasunod-sunodngtao, bagay, at iba pa. maypanlapinitongika, o pang.

Anyong ika: ikalawa, ikatlo